Ayo Sinau Basa Jawa Kelas 10

Pendahuluan

Ing jaman globalisasi kaya saiki, basa daerah kayata basa Jawa wiwit katon surup. Nanging, minangka generasi mudha, kewajiban kita kabeh kanggo nglestantunake lan nguri-uri basa warisan leluhur iki. Salah sawijining cara kang efektif yaiku lumantar pasinaon ing sekolah, mligine ing tingkat SMA utawa SMK kelas 10 semester 2. Artikel iki bakal mbahas conto soal-soal basa Jawa kelas 10 semester 2 kanthi rinci, bebarengan karo kunci wangsulane, kanggo mbantu para siswa luwih mangertos materi lan siyap ngadepi evaluasi. Kajaba iku, artikel iki uga bakal nerangake outline utawa kerangka soal supaya para siswa luwih gampang nggatekake titik-titik wigati.

Outline Soal Basa Jawa Kelas 10 Semester 2

Supaya pasinaon luwih terarah lan efektif, soal-soal biasane disusun miturut topik-topik tartamtu. Ing ngisor iki outline kang umum digunakake kanggo soal basa Jawa kelas 10 semester 2:

1. Wacana (Teks) Budaya lan Sastra Jawa:

   • Ngidentifikasi jenise wacana (cerita rakyat, geguritan, tembang macapat, artikel budaya, dll.).
   • Mangertos isi pokok lan ringkesan wacana.
   • Nganalisis nilai-nilai luhur utawa piwulang kang ana ing wacana.
   • Nggoleki tegese tembung-tembung kang angel (kosakata).
   • Ngenali unsur-uns intrinsik lan ekstrinsik wacana.

2. Pawacatan Geguritan:

   • Mangertos struktur geguritan (purwakanthi, diksi, citraan).
   • Nafsirake makna geguritan.
   • Nentokake amanat utawa pesen saka geguritan.
   • Ngidentifikasi gaya bahasa kang digunakake.

3. Pawacatan Tembang Macapat:

   • Mangertos jinise tembang macapat (maskumambang, mijil, kinanthi, dll.) lan paugerane (guru gatra, guru wilangan, guru lagu).
   • Nafsirake tegese tembang macapat.
   • Nentokake amanat utawa piwulang saka tembang kasebut.

4. Tata Basa (Grama) Jawa:

   • Ngertos unggah-ungguh basa (ngoko, krama madya, krama inggil).
   • Nggunakake tembung kang trep miturut unggah-ungguhe.
   • Ngidentifikasi lan nulis ukara kang bener tata basane.
   • Mangertos struktur ukara (subjek, predikat, objek, katrangan).

5. Aksara Jawa (Carakan):

   • Ngenali lan nulis aksara Jawa saka sawijining tembung utawa ukara.
   • Mangertos sandhangan aksara Jawa (wulu, suku, pepet, taling, taling tarung, layar, wignyan, cecak).
   • Mangertos pasangan aksara Jawa.

6. Kamus (Parembugan) Basa Jawa:

   • Ngertos tegese saweneh tembung utawa parikosa ing basa Jawa.
   • Nggunakake tembung utawa parikosa kasebut ing ukara kang trep.

Conto Soal Basa Jawa Kelas 10 Semester 2 lan Kuncine

Ing ngisor iki bakal dijabaraké conto soal kang dicakup ing outline dhuwur, bebarengan karo kunci wangsulane.

Bagian 1: Wacana Budaya lan Sastra Jawa

Soal 1:

Wacanen wacana ing ngisor iki banjur wangsulana pitakonane!

Mbah Kakung, nalika semono isih nom lan gagah prakosa, asring crita babagan pengalamanane nalika ngadhepi jaman perang. Piyambake nate dadi pejuang kang kendel nglawan penjajah. Salah sijine crita kang tansah kelingan yaiku nalika piyambake lan kanca-kancane kudu ngliwati alas gedhe kang angker saperlu nggawa pesen saka pimpinane. Ing tengahing alas, piyambake krasa diawasi dening makhluk alus kang ora katon. Sanajan wedi, Mbah Kakung ora kendhat, amarga ngerti yen tugas kuwi penting banget kanggo kamardikan bangsa.

Pitakonan:

a. Saka wacana kasebut, apa kang bisa disinaoni saka Mbah Kakung?
b. Tembung "kendhat" ing wacana kasebut tegese apa?
c. Apa amanat kang bisa dijupuk saka pengalaman Mbah Kakung?

Kunci Wangsulan Soal 1:

a. Saka wacana kasebut, kang bisa disinaoni saka Mbah Kakung yaiku sifat kendel, ora gampang nyerah, lan duwe rasa tanggung jawab kang dhuwur marang tugas, sanajan ngadhepi bebaya.
b. Tembung "kendhat" ing wacana kasebut tegese kendel utawa ora mundur.
c. Amanat kang bisa dijupuk saka pengalaman Mbah Kakung yaiku: nalika ngadhepi tantangan utawa bebaya, kita kudu tetep kendel lan ora nyerah, amarga ana tugas kang luwih gedhe kang kudu ditindakake, kayata ngupaya kamardikan utawa nindakake kewajiban kanthi becik.

Bagian 2: Pawacatan Geguritan

Soal 2:

Wacanen geguritan ing ngisor iki banjur wangsulana pitakonane!

Lintang panjer esuk
Nyaponi mendhung peteng
Tresna kang suci
Mekrok ing ati kang suci

Angin wengi ngrerenggan
Nggawa crita kang katon
Rindhik ing kalbu
Nyata tresna kang agung

Pitakonan:

a. Apa irah-irahan kang trep kanggo geguritan kasebut? Coba goleka minimal loro pilihan.
b. Jelasna makna kang kaandhut ing larik kapisan lan kapindho geguritan kasebut!
c. Sebutna salah sijining gaya bahasa kang digunakake ing geguritan kasebut lan jelasna!

Kunci Wangsulan Soal 2:

a. Irah-irahan kang trep kanggo geguritan kasebut bisa uga: "Tresna Ing Esuk", "Lintang Panjer Tresna", "Crita Tresna Ing Angin", utawa "Kidung Katresnan".
b. Makna ing larik kapisan lan kapindho geguritan kasebut nglambangake tekane wektu kang luwih becik (esuk) kang bisa ngilangi rasa susah utawa kegelapan (mendhung peteng). Iki bisa uga nglambangake tekane pangarep-arep utawa rasa seneng sawise ngalami masa kang angel.
c. Salah sijining gaya bahasa kang digunakake ing geguritan kasebut yaiku personifikasi. Tuladha: "Lintang panjer esuk / Nyaponi mendhung peteng". Ing kene, lintang (objek mati) diwenehi sipat manungsa yaiku "nyaponi", sing biasane dilakoni dening manungsa. Utawa, "Angin wengi ngrerenggan / Nggawa crita kang katon". Angin (objek mati) diwenehi sipat "ngrerenggan" lan "nggawa crita" kang minangka sipat kang dilakoni dening manungsa.

Bagian 3: Pawacatan Tembang Macapat

Soal 3:

Wacanen petikan tembang macapat ing ngisor iki banjur wangsulana pitakonane!

Mijil mijil saking ngalèp
Pari-pari sumèh
Taman-taman kumalucu
Katon ing ngarsaning nata

Pitakonan:

a. Jinis tembang macapat apa kang ana ing petikan kasebut?
b. Sebutna paugerane tembang kasebut (guru gatra, guru wilangan, guru lagu)!
c. Nafsirna tegese petikan tembang kasebut kanthi basamu dhewe!

Kunci Wangsulan Soal 3:

a. Jinis tembang macapat kang ana ing petikan kasebut yaiku tembang Mijil.
b. Paugerane tembang Mijil ing petikan kasebut yaiku:

• Guru Gatra: 4 gatra (baris)
• Guru Wilangan: 9, 7, 8, 7
• Guru Lagu: i, e, i, i
  c. Nafsirake tegese petikan tembang kasebut:
  Petikan tembang Mijil iki ngandharake babagan katon apike sawijining papan, kayata taman kang endah lan asri, kang katon ing ngarepe sang nata utawa pemimpin. Bisa uga ateges ana sawijining kedadeyan kang endah utawa bab kang katon becik kang nggumunake, kang nggawa rasa seneng utawa kepenak.

Bagian 4: Tata Basa (Grama) Jawa

Soal 4:

Ubahan ukara ing ngisor iki saka basa Ngoko Lugu dadi basa Krama Alus!

a. Aku arep mangan sega pecel ing warung Bu Susi.
b. Kowe wingi tuku buku ing toko buku Tiga Serangkai.

Kunci Wangsulan Soal 4:

a. Ngoko Lugu: Aku arep mangan sega pecel ing warung Bu Susi.
Krama Alus: Dalem badhé dhahar sekul pecel wonten ing warungipun Ibu Susi.
Penjelasan: "Aku" dadi "Dalem", "arep" dadi "badhé", "mangan" dadi "dhahar", "sega" dadi "sekul", "ing" dadi "wonten ing", "warung" dadi "warungipun", "Bu" dadi "Ibu".

b. Ngoko Lugu: Kowe wingi tuku buku ing toko buku Tiga Serangkai.
Krama Alus: Panjenengan wingi tumbas buku wonten ing toko buku Tiga Serangkai.
Penjelasan: "Kowe" dadi "Panjenengan", "tuku" dadi "tumbas", "ing" dadi "wonten ing".

Bagian 5: Aksara Jawa (Carakan)

Soal 5:

Tulisna tembung-tembung ing ngisor iki nganggo aksara Jawa!

a. Sekolah
b. Bocah pinter

Kunci Wangsulan Soal 5:

a. Sekolah: ᬑᬏᬮᬂ (So-ko-la-h)
Penjelasan: aksara Sa + suku, aksara Ka + layar, aksara La + cecak.

b. Bocah pinter: ᬩᬓᬳᬫ᭄ᬦ᭄ᬢᬋ᭄ (Bo-cah pin-ter)
Penjelasan: aksara Ba + taling tarung, aksara Ca + cecak, aksara Pa + wulu + na, aksara Ta + pepet + ra.

Bagian 6: Kamus (Parembugan) Basa Jawa

Soal 6:

Tembung "gugur gunung" iku kalebu jinise parikosa. Apa tegese tembung "gugur gunung" lan gunakna ing ukara kang trep!

Kunci Wangsulan Soal 6:

Tegese tembung "gugur gunung" yaiku gotong royong utawa kerja bakti kang dilakoni bebarengan dening masyarakat kanggo ngrampungake sawijining pakaryan, biasane pakaryan umum utawa kanggo kepentingan bebarengan.

Ukara kang trep:
"Warga desa Cendana saben sasi nganakake gugur gunung kanggo njaga kebersihan lingkungan."

Penutup

Mangkono mau sawetara conto soal basa Jawa kelas 10 semester 2 kang bisa dadi referensi kanggo para siswa. Kanthi mangerteni outline lan nyobi nguasai saben jinis soal, para siswa bakal luwih siap ngadhepi evaluasi lan luwih ngerti babagan kekayaan basa lan sastra Jawa. Aja lali, sinau basa Jawa ora mung babagan ngapalake rumus utawa teges tembung, nanging uga mangerteni nilai-nilai luhur kang terkandung ing njeroe lan nggunakake kanthi becik ing kauripan sadina-dina. Tetep semangat sinau basa Jawa!